عطف توهمعطف توهم به عطف لفظ بر اعراب خیالی معطوف علیه اطلاق می‌شود. ۱ - تعریف«عطف توهم» یکی از اقسام عطف است؛ به طوری که اعراب معطوف، تابع اعراب خیالی معطوف علیه باشد؛ یعنی گوینده به گمان این که مثلا حرف جر بر معطوف علیه وارد شده است، معطوف را نیز جر می‌دهد؛ مانند: «لیس زید قائما و لا ذاهب» به جر «ذاهب» به گمان این که بر سر خبر لیس (قائما) حرف جر آمده است. ۲ - دیدگاه‌ها درباره عطف توهمبرخی وجود این گونه عطف در قرآن را انکار کرده‌اند؛ ولی خلیل و سیبوبه آیه ۱۰ سوره منافقون را از مصادیق این عطف شمرده‌اند: (لولا اخرتنی الی اجل قریب فاصدق واکن من الصالحین) گویا گفته شده است «اصدق و اکن»؛ یعنی گویا «ف» بر سر «اصدق» درنیامده است، که در این صورت چون «اصدق» جواب شرط و مجزوم خواهد بود، «اکن» نیز به سبب عطف به آن، مجزوم شده است. برخی این گونه عطف را « عطف بر معنا » نامیده و به (فبشرناها باسحق ومن وراء اسحق یعقوب) مثال آورده‌اند. در این آیه «یعقوب» را به فتح خوانده‌اند؛ به گمان این که «اسحاق» اول منصوب، و معنای آیه این است: «و وهبنا له اسحاق و من وراء اسحاق یعقوب». ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته ازمقاله «عطف توهم». |